سواد رسانه ای امروزه به یکی از آموزش‌های بسیار مهم تبدیل شده است. یک تکنیک عملی و بسیار مهم که نیازمند مهارت و یادگیری است. داشتن سواد رسانه‌ای به شما این امکان را می‌دهد که از مطالبی که در سایت‌ها، فضای مجازی و اخبار منتشر می‌شود، تحلیل درستی داشته باشید. انبوه اطلاعات در فضای مجازی در حوزه سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به حدی زیاد است که بسیاری از اوقات تشخیص درست را از مخاطب می‌گیرد.
در سال‌های اخیر به وفور شاهد این قبیل ماجرا‌ها بوده‌ایم که رسانه‌ها به قدری توانمند شده اند که توانایی منحرف کردن افکار عمومی را دارند. در این مقاله در ابتدا سواد رسانه‌ای را تعریف کرده، سپس ضرورت استفاده از سواد رسانه‌ای در فضای مجازی را تحلیل می‌کنیم و در نهایت انواع مهارت‌های سواد رسانه‌ای و فواید سواد رسانه ای را با هم مرور می‌کنیم.
سواد رسانه ای چیست؟
سواد رسانه‌ای در یک تعریف بسیار کلی، یعنی درک متکی بر مهارت که بر اساس آن اطلاعاتی که در فضای مجازی نشر پیدا می‌کند را بشناسیم و بتوانیم اخبار را از یکدیگر جدا کرده و درست و غلط را از هم تشخیص دهیم. در تعریف دیگری توانایی تحلیل کردن اطلاعات را داشته باشیم.
سواد رسانه‌ای درست شبیه یک رژیم غذایی هوشمندانه، مراقب است که چه موادی را باید مصرف کرد و چه موادی را نباید مصرف کرد و مضر هستند. سواد رسانه‌ای می‌تواند به مخاطبان رسانه‌ها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی خارج شده و به معادله متقابل و فعالانه‌ای وارد شوند که در‌نهایت به نفع خود آنان تمام شود. به این ترتیب، سواد رسانه‌ای کمک می‌کند تا از سفره‌ی رسانه‌ها به گونه‌ای هوشمندانه و مفید بهره‌مند شویم.
رسانه در کوتاه‌ترین زمان ممکن و بالا‌ترین کیفیت با قدرت خود به نشر اخبار و مطالب می‌پردازد. این در حالی است که رسانه در یک چشم به هم زدن واقعیت را در قالبی بیان می‌کند که می‌تواند شایعه‌ای بیش نباشد. سو استفاده در فضای مجازی به حدی است که ممکن است برخی از افراد امنیت خود را در این راه از دست بدهند.
ضرورت سواد رسانه ای در فضای مجازی
در حال حاضر با وجود هزاران شبکه رسانه‌ای، انتقال اطلاعات، اخبار و مطالب در کسری از ثانیه، در جهان نشر پیدا می کنند. بنابراین بیان رسانه از این نظر بسیار با اهمیت است. سواد رسانه‌ای به این جهت مهم تلقی می‌شود که اگر افراد یک جامعه از سواد رسانه‌ای برخوردار نباشند، به راحتی تحت تاثیر شایعات کذب قرار می‌گیرند. چون تحت تاثیر هیجانات زود گذری هستند که در فضای مجازی اتفاق افتاده است. به همین علت تصمیم‌های سطحی می‌گیرند. این تصمیمات صدمات زیادی به ساختار جامعه می‌زند.حتی در برخی از جریان‌ها نوع زاویه و نگاهی که رسانه یه آن می‌پردازد، مهم است.
به عنوان مثال جنگ غزه را شبکه‌های رسانه‌ای در سراسر جهان از زوایای مختلفی بررسی کنید. ممکن است در وهله‌ی اول همه‌ی این زوایا بیان درستی داشته باشند؛ اما تنها فردی که دارای سواد رسانه‌ای است می‌تواند تشخیص دهد که کدام رسانه به واقعیت نزدیک‌تر است و کدام تنها قصد پوشش خبری غیر واقعی را دارد.
سواد رسانه‌ای می‌تواند شبیه تغذیه کردن به نظر برسد. شما باید نوع رژیم غذایی خود را انتخاب کنید. ترکیبی از غذا‌های مختلف که شامل اطلاعات و اخباری که امروزه از طریق اپلیکیشن‌های مجازی و شبکه‌های جهانی به‌دست مردم می‌رسد و آنها را تعذیه می‌کند. توجه داشته باشید که چه نوع غذایی را برای خوردن انتخاب می‌کنید. نبودن سواد رسانه‌ای شما را دچار مسمومیت فکری و ذهنی می‌کند و قدرت تشخیص سره از ناسره از شما می‌گیرد.
انتخاب‌های نادرست از افرادی که سواد رسانه‌ای پایینی دارند نشات می‌گیرد. آنها دچار هیجانات تلقینی رسانه می‌شوند. این درحالی است که رسانه تصمیمات و کنترل این‌گونه افراد را در دست می‌گیرد و آنها سرخوشانه و نا‌خودگاه هیجانات خود را رسانه واگذار می‌کنند و حتی تصمیم‌های نادرست خود را گردن رسانه می‌اندازند. اما زمانی که از هوش هیجانی برخوردار باشند سوار برموج نمی‌شوند و در طرف درست تاریخ می‌ایستند.
مهارت های بالا بردن سواد رسانه ای چیست؟
-
اطلاعات را صحت سنجی کنید.
سرعت نشر بیش از حد داده و اطلاعات که پیش روی ماست، یکی از مهم ترین چالش هایی است که روزانه با آن مواجه می شویم. اطلاعات با سرعت بسیار زیادی توسط خبرنگاران، تولید کنندگان محتوا، اپلیکشین های فضای مجازی تولید شده و انتقال پیدا می کنند. این در حالی است که انتشار سریع محتوا درصد خطا را بالا می برد و توزیع کنندگان اشکالات موجود در اخبار و اططاعاتی که منتشر می شوند را نمی بینند.
اکنون ما در جایگاه مصرف کننده محتوا، باید اطلاعات را صحت سنجی کنیم. یعنی با ذهنی تحلیل گر، صحت داده های منتقل شده را بررسی کنیم تا اطلاعات دروغ و کذب بیخودی نشر پیدا نکنند یا حداقل ما تحت تاثیر آنها قرار نگیریم. بنابراین در سری آتی که که خبری وایرال می شود، ابتدا به جای منتشر کردن آن کمی تامل کنید و دنبال منبع موثقی بگردید که مشخص کند خبر منتشر شده صحت دارد.
یاد بگیرید که تنها مصرف کننده نباشید و برای تحلیل کردن محتوا وقت بگذارید. در جامعه ای که مردم سواد رسانه ای نداشته باشند، سوار بر موج رسانه می شوند و تحت تاثیر رسانه قرار می گیرند. به این ترتیب هیجانی تصمیم می گیرند. در واقع اگر تصمیمی به صورت کاملاً هیجانی صورت گیرد، معمولاً در لحظه اتفاق می‌افتد و خیلی سریع انجام شده و احتمالاً به ساختار جامعه آسیب می زند.
-
منابع اطلاعاتی را بشناسید.
از همین لحظه به بعد هر خبر سیاسی، اجتماعی یا فرهنگی را در شبکه های اجتماعی می بیند یا به دنبال یک محتوای آموزشی می گردید حتما به دنبال منبع اصلی آن باشید. اگر وقت را بهانه می کنید، به هیچ عنوان مطلب را منتشر نکنید. اینکه دوستان، اقوام و خیلی عظیمی از مردم خبری را منتشر کرده اند، به معنی درست بودن خبر نیست. چون احتمال اینکه شایعه ای در فضای مجازی ترند شود، بسیار زیاد است. به همین علت حتما از سایت های معتبر یا رسانه های بی طرف درست بودن خبر را چک کنید.
-
هر فرد یک رسانه محسوب می شود.
شما در هر شغلی که فعالیت می کنید یا هر نقشی که در جامعه ایفا می کنید، به عنوان یک مادر، پدر، دانشجو، کارگر، کارمند، مهندس یا دکتر، حداقل یک صفحه اینستاگرام دارید. در صفحه شخصی خود عکس می گذارید، فیلم می گیرید، در طول روز استوری می گذارید. احتمالاً شعری، نقل قولی یا خبر و عکسی از صفحات دیگران کپی کرده و در صفحه خودتان قرار می دهید.
به این ترتیت هر فرد یک رسانه محسوب می شود! هر خبری که شما یک نفر هم منتشر می کنید، در اشکال بزرگ تر، حتما مهم تلقی می شود. پس توجه کنید حتما مطالب، تصاویر و ویدئوهایی که در سایت و شبکه های خبری منتشر می کنید، منابع اطلاعاتی موثق داشته باشند. یاد بگیرید با استناد به منابع و اطلاعات معتبر تولید محتوا کنید.
-
تعصب های شخصی خود را درک کنید.
براساس نظریه هایی که در رسانه وجود دارد، تعصبات رسانه ای در هر اخبار و داده ای که منتشر می شود، وجود دارد. این تعصبات احساسات شخصی نهفته درون هر شخص را در بر می گیرد. شما هر دیدگاهی که داشته باشید، روی برداشتی که از یک پیام می گیرید، تاثیر می گذارد. تعصب و دیدگاه های شخصی با توجه به محیط، نژاد، جنسیت، خانواده و فرهنگ ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرند. بنابراین اینکه چگونه یک خبر را تحلیل می کنید به آگاهی و سواد رسانه ای شما بستگی دارد.
سعی کنید جهان را فقط از دریچه چشمان خود نگاه نکنید. شما با درک تعصبات شخصی خودتان به شناخت بهتری از خود می رسید و واکنش درستی به اخبار و مطالب منتشر شده از خودتان نشان می دهید. در مقابل نظراتی که در زاویه دید شما نیستند، گارد نگیرید. یاد بگیرد دور از تعصب با سایرین در فضای مجازی گفتگو کنید.
فواید سواد رسانه ای
تمام مردم حق دارند به اطلاعات مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند. یکی از راه های بالا بردن سواد رسانه ای، مطالعه عقاید، ارزش ها و باور و دیدگاه های مختلف است. در عصری که همه زیر بمبارانی از اخبار هدفمند قرار می گیرند، داشتن سواد رسانه ای یک ضرورت محسوب می شود. یک مفهوم عمومی که تمام رسانه های جهان را در بر می گیرد، داشتن سواد رسانه ای است. در ادامه با هم فواید سواد رسانه ای را مرور می کنیم.
- توانایی پیدا کردن اطلاعات مورد نظر و مفید در میان حجم انبوه از اطلاعات را به شما می دهد.
- توانایی تشخیص منابع با کیفیت از منابع جعلی را پیدا می کنید.
- از اهداف پیام های رسانه و آنچه به ذهن مخاطب القا می کند، با خبر می شوید.
- دروغ های رسانه ای را متوجه می شوید و در دام آن ها نمی افتید.
- بخشی از حقیقت که رسانه ها قصد دارند برای شما مخفی کنند برای شما روشن می شود.
- بر اساس تجربه و ارزش ها و باورهای خودتان، پیام های رسانه ها را ارزیابی و قبول می کنید.
- در نهایت اگر بخواهید خودتان پیامی را به دیگران برسانید، با اثرگذاری بهتر و بیشتر این کار را انجام خواهید داد.
در نهایت…
امروزه و در دنیای مدرن امروز، یادگیری سواد رسانه ای بسیار ضرورت دارد. زیرا ما به طور ناخواسته در معرض رسانه قرار می گیریم. توجه کنید که تکنیک هایی در رسانه وجود دارد که به راحتی می تواند شما را ببلعد و سوار بر موجتان کند، بدون آنکه متوجه شوید. بنابراین بسیار مهم است که با هیجان مطالب احساسی را منتشر نکنید. لازم است مهارت های استفاده از رسانه را یاد بگیرید تا مغلوب آن نشوید. بی سوادها همیشه طعمه رسانه قرار می گیرند.
به طور کلی می توان گفت که هدف از آموزش سواد رسانه‌ای، کمک به افراد در سنین مختلف است تا تجربۀ بهتری از حضور در شبکه‌های اجتماعی و استفاده از کانال‌های خبری و آموزشی مجازی داشته باشند. پیشنهاد می کنیم با تهیه دوره هوش هیجانی توانایی درک، تفسیر، ارزیابی و استفاده درست از احساسات و هیجانات را بیاموزید.
همچنین شما می توانید با شرکت در سمینار پسورد، رمزگذاری تکنیک های تاثیرگذاری و نفوذ روی دیگران را یاد بگیرید. برای شرکت در این سمینار، روی لینک “سمینار پسورد” کلیک کنید.