یادتان می‌آید وقتی بچه بودیم در جمع‌های خانوادگی، محیط مدرسه و موقعیت‌های مختلف همیشه یک سؤال تکراری از ما می‌پرسیدند که “وقتی بزرگ شدی می‌خوای چیکاره بشی؟ بعد هم هر کدام از ما متناسب با آرزوهای کودکی و علایقی که داشتیم یک پاسخ متفاوت می‌دادیم. حال اگر به شما بگویم که فرایند توسعه شغلی از همان موقع در درون ما شروع شده، تعجب می‌کنید؟
توسعه شغلی فرایندی است که همه مسائل مربوط به انتخاب یک شغل و ارتقا مهارت و پیشرفت در آن زمینه را شامل می‌شود. در واقع هویت حرفه‌ای آدم‌ها به واسطه شغل آن‌ها تعیین خواهد شد و ما از طریق فرایند توسعه شغلی می‌توانیم یکی از جنبه‌های انسانی خود را پیشرفت دهیم.
حال چرا گفتم نقطه آغازین این فرایند به دوران کودکی و آن سؤال معروف بازمی‌گردد؟ چون زمانی که فرد به دنبال حرفه و شغل مورد علاقه خود است، فرایند توسعه شغلی را شروع کرده و همه ما اولین بار در دوران کودکی خود به این موضوع فکر کرده‌ایم. اما قرار نیست با یافتن یک شغل مناسب این فرایند تمام شده و معنای خود را از دست بدهد. بلکه تازه وارد مراحل جدیدی مثل تقویت استعدادها، یادگیری مهارت‌های جدید و… شده و مسیر پیشرفت حرفه‌ای خود را پرقدرت‌تر از قبل ادامه خواهیم داد. در این مقاله قرار است به سؤال توسعه شغلی چیست به طور کامل پاسخ دهیم؛ پس با ما همراه باشید.
توسعه شغلی چیست؟
فرایند جستجوی یک شغل مناسب، دستیابی به آن و افزایش مهارت‌ها، دانش و انگیزه خود برای پیشرفت در زندگی حرفه‌ای را توسعه شغلی می‌گویند. توسعه شغلی دلیلی است که ما بتوانیم فرایند کار کردن خود را با شور و اشتیاق بیشتری انجام دهیم. نکته جالبی که وجود دارد این است که مفهوم توسعه حرفه‌ای یا توسعه شغلی فقط در پیشرفت در یک شغل خاص خلاصه نمی‌شود. مثلاً ممکن است شما چند سال به عنوان یک کارمند اداری مشغول به کار باشید؛ اما بعد از مدتی متوجه شوید که علاقه اصلی شما به کار در حوزه فروش بوده و با پیگیری همین علاقه شغل خود را عوض کنید. در واقع منظورم این است که همین تغییر شغل هم می‌تواند جزوی از فرایند توسعه شغلی شما باشد؛ حتی اگر بیشتر از یکبار اتفاق بیفتد!
اگر قرار باشد به سؤال توسعه شغلی چیست یک پاسخ ملموس و مختصر بدهیم، باید آن را این‌گونه تعریف کنیم:
“توسعه شغلی نردبانی است که در زندگی حرفه‌ای هر فردی وجود داشته و پله‌های زیادی دارد. هر کدام از این پله‌ها می‌تواند حکم یک مرحله مهم در مسیر پیشرفت شغلی فرد داشته باشد. مثل انتخاب شغل مناسب، کسب ترفیع و افزایش حقوق در آن شغل، تغییر شغل و…! فراموش نکنید که همه ما نردبان مخصوص خود را داشته و باید متناسب با چیزی که هستیم، مسیر توسعه شغلی خود را طی کنیم.”
اهمیت توسعه شغلی چیست؟
یکی از اصلی‌ترین نیازهای انسان برای بقا، کسب درآمد بوده و ما برای تأمین ساده‌ترین نیازهای خود به پول احتیاج داریم. به همین دلیل است که داشتن یک شغل و کارکردن نقش حیاتی و مهمی در زندگی اکثر انسان‌ها دارد. توسعه شغلی مفهومی است که باعث می‌شود ما وظایف شغلی خود را با عشق و علاقه انجام دهیم دچار رخوت، خستگی و بی‌انگیزگی در کارمان نشویم.
افراد شاغل حدود یک سوم از روز خود را در محیط کاری خود سپری کرده و مشغول انجام کارهای حرفه‌ای خود هستند. حال فرض کنید در تمام این مدت مشغول انجام کاری باشید که هیچ میل و علاقه‌ای به آن ندارید و فقط از روی رفع تکلیف انجامش می‌دهید! فکر می‌کنید چه بلایی بر سر زندگی حرفه‌ای و روان شما خواهد آمد؟
اهمیت توسعه شغلی در همین مثال ساده مشخص است. موارد زیر نکات مهم دیگری هستند که نشان می‌دهد چرا مفهوم توسعه شغلی در زندگی همه افراد اهمیت دارد!
توسعه شغلی باعث می‌شود تا…
- اهداف شخصی و حرفه‌ای مناسبی برای خود تعیین کرده و برای دستیابی به آن‌ها تلاش کنید.
- با عشق و علاقه بیشتری کارهای خود را انجام داده و زندگی معنادارتری داشته باشید.
- دانش و مهارت خود را تقویت کرده و جایگاه شغلی خود را ارتقا دهید.
- برای داشتن یک شغل مناسب، انگیزه خود را از دست نداده و علاقه قلبی خود را دنبال خواهید کرد.
مراحل توسعه شغلی چیست؟
همانطور که قبلا هم گفتم مسیر پیش روی هر کدام از ما در فرایند توسعه شغلی ممکن است با یکدیگر متفاوت باشد؛ اما ایستگاه‌های اصلی این مسیر برای اکثر افراد یکی است! مراحل استاندارد توسعه حرفه‌ای عبارت‌اند از:
مرحله اول: رشد
اولین مرحله مربوط به توسعه مهارت‌های طبیعی و توجه به موقعیت‌های شغلی مختلف می‌شود. شما در این مرحله باید با اتکا بر مهارت‌ها، علاقه‌ها و نقاط ضعف و قوت خود در جستجوی شغلی باشید که با شرایط شما مطابقت داشته باشد.
حال اگر فکر می‌کنید به درجه خوبی از خودشناسی نرسیدید که بتوانید این تشخصی مهم را انجام دهید، بهتر است کمی در این مرحله مکث کرده و اصولی‌تر پیش بروید. با شرکت در دوره “آموزش خودشناسی” سرکار خانم مریم مبارکی می‌توانید ویژگی‌ها و مهارت‌های خود را شناخته و با دید بازتری به سمت یک موقعیت شغلی خاص گام بردارید.
مرحله دوم: کاوش
در مرحله دوم از توسعه شغلی باید در زمینه مشاغلی که گلچین کرده‌اید، شروع به یادگیری کنید. باید وظایف، موقعیت، میزان درآمد و مسئولیت‌های هر شغل را به طور موشکافانه بررسی کرده و بعد به یک سؤال مهم در ذهنتان پاسخ دهید:
“آیا می‌خواهید در این موقعیت شغلی به کار خود ادامه دهید یا باید به دنبال شغل دیگری باشید؟”
مرحله سوم: استقرار
در این ایستگاه از مسیر توسعه شغلی شما باید به یک تصمیم درست رسیده و بدانید که قصد دنبال کردن چه حرفه‌ای را دارید. حال نوبت آن است که برای ارتقا و پیشرفت خود در آن شغل برنامه‌ریزی کرده و همواره فرصت‌های آموزشی را غنیمت شمارید.
مرحله چهارم: نگهداری
وقتی به این مرحله از توسعه شغلی می‌رسید، احتمالا چند سال است که در یک موقعیت شغلی مشغول به کار بوده و موفقیت‌هایی هم در آن زمینه کسب کرده‌اید. حال باید تصمیم بگیرید که آیا می‌خواهم در همین پوزیشن شغلی به زندگی حرفه‌ای خودم ادامه دهم؛ یا اینکه زمینه شغلی دیگری را دنبال کنم؟
مرحله پنجم: افول
بله دوست عزیزم! حالا شما یک بازنشسته هستید و باید برای فرایند توسعه شغلی خود تصمیمات جدیدی بگیرید. بازنشستگی لزوماً به معنای اتمام زندگی حرفه‌ای نیست؛ اما ممکن است در بعضی افراد باعث کاهش تمرکز و بهره‌وری در کار شود. به همین منظور باز هم این شما هستید که باید ببینید چه کاری به نفعتان است؟ اینکه برای حفظ سلامت شخصی خود استراحت کرده یا فقط ساعات و حجم کاری خود را کاهش دهید!
عوامل تأثیرگذار در مسیر توسعه شغلی چیست؟
فرایند توسعه شغلی در زندگی هر فردی ممکن است به شکل متفاوتی آغاز شود. مثلاً بعضی افراد خودشان به طور خودجوش وارد این مسیر شده و سعی می‌کنند قدم به قدم مراحل آن را طی کنند. در صورتی که بعضی از افراد حتی اولین گام‌های خود را هم با مشاوره متخصصان و بهره‌مندی از تجربه افراد دیگر برمی‌دارند. اما چیزی که در تمام این موارد مشترک است، عوامل مهم و تأثیرگذاری است که در مسیر توسعه شغلی همه آدم‌ها وجود دارد.
-
ویژگی‌های شخصی
هر کدام از ما به عنوان یک انسان بالغ دارای هویت مستقلی هستیم. این هویت از مجموعه علایق، استعدادها، تایپ شخصیتی، خصوصیات رفتاری و… تشکیل شده و نقش مهمی در توسعه شغلی ما خواهد داشت. زیرا همین ویژگی‌های شخصی هستند که میزان رضایت ما از یک شغل خاص و نوع رفتار و برخورد ما در محیط کاری را تعیین می‌کند. بنابراین ما برای اینکه مسیر توسعه شغلی خود را درست طی کنیم، باید به درک درستی از ویژگی‌های شخصی خود رسیده و متناسب با آن تصمیم بگیریم.
حال بگذارید یک خبر خوب به شما بدهم. دوره “شخصیت‌شناسی MBTI” سرکار خانم مریم مبارکی به شما کمک می‌کند تا ارزیابی بهتر و دقیق‌تری از ویژگی‌های شخصی خود داشته و مسیر رشد فردی و پیشرفت حرفه‌ای را به شکل مؤثرتری طی کنید.
-
منابع مالی
یکی از عوامل مهمی که در فرایند توسعه شغلی همه ما تأثیرگذار است، منابع مالی خواهد بود. شغلی که ما آن را برای زندگی حرفه‌ای خود انتخاب می‌کنیم باید تا حدودی با منابع مالی و وضعیت اقتصادی‌مان متناسب باشد. مثلاً ممکن است شما دوست داشته باشید یک تولیدی پوشاک زنانه تأسیس کنید. یا یک کافه رستوران در محله خود راه‌اندازی کنید. این‌ها شغل‌هایی هستند که برای شروع به سرمایه نسبتا زیادی نیاز دارند و در صورت محدود بودن منابع مالی، درصد موفقیت شما به شکل چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. البته راه‌های کمکی زیادی مثل وام، قرض و… وجود دارد که می‌توان با اتکا به آن‌ها این محدودیت‌های مالی را جبران کرد؛ اما شما باید همه جوانب کار را بسنجید و بعد تصمیمتان را عملی کنید.
-
به‌روز بودن و داشتن درک درستی از بازار
شما برای اینکه بتوانید در مسیر توسعه شغلی خود خوب ظاهر شوید، باید همیشه به‌روز باشید. فرقی نمی‌کند که در چه حوزه کاری مشغول هستید، در هر صورت باید درک درستی از بازار کاری خود داشته باشید تا بتوانید در مقابل رقبای خود خوب ظاهر شوید. در واقع همیشه باید حرفی برای گفتن داشته باشید تا امکان توسعه حرفه‌ای برایتان فراهم شود.
-
- فناوری‌های جدید حوزه کاری خود را بشناسید و از آن‌ها استفاده کنید.
- فعالیت در دنیای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را بخشی از کار خود بدانید.
- رقبای خود را بشناسید و با آن‌ها دوست باشید.
- از افراد متخصص و پایبند به اصول اخلاقی برای همکاری استفاده کنید.
- به کم قانع نبوده و همیشه هدف والاتری برای دستیابی داشته باشید.
- بخشی از زمان خود را به دوره‌ها، مطالب و کتاب‌های آموزشی اختصاص دهید.
در راستای مطالب فوق، اجازه دهید دوره “ثروت‌سازی با کلام” سرکار خانم مریم مبارکی را به شما عزیزان معرفی کنم. مطالب آموزشی این دوره جزو مفاهیم تأثیرگذاری است که می‌تواند روند توسعه حرفه‌ای شما در هر پوزیشن شغلی را تسریع ببخشد.
-
حمایت خانواده
عدم حمایت خانواده برای دستیابی به یک هدف و شغل خاص، تجربه مشترکی است که در برخی از افراد وجود دارد. مثلاً کم نیستند افرادی که به هنر و کارهای هنری علاقه داشتند؛ اما به اجبار و اصرار خانواده خود مجبور به تحصیل و اشتغال در یک شغل دیگر شده‌اند. پس حمایت خانواده و اطرافیان را می‌توان به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل تأثیرگذار در توسعه شغلی معرفی کرد.
-
تعهدات مالی
اکثر ما در دوران نوجوانی خود وقتی به زندگی حرفه‌ایمان فکر می‌کردیم، تصویر متفاوتی از آنچه که الان هستیم در ذهنمان ایجاد می‌شد. مثلاً دوستی داشتم که علاقه شدیدی به طراحی لباس داشت. طوری که در تمام صفحات کتاب‌های درسی می‌شد یک طراحی خاص و جذاب از او دید. اما حالا به عنوان یک کارشناس فروش در یک شرکت تجاری مشغول به کار است! فکر می‌کنید چرا؟ جواب دو کلمه است: تعهدات مالی!
در دنیای امروز اینکه فردی به دلیل قید و بندهای مالی مشغول به کار در یک پوزیشن شغلی شود اصلاً موضوع عجیبی نیست. دنبال کردن علاقه و دستیابی به موقعیت شغلی موردعلاقه کار دشواری است؛ اما غیرممکن نیست! بهترین کار در چنین شرایطی این است که بخشی از درآمد خود را پس‌انداز کرده و اشتغال در حرفه موردنظرمان را به عنوان یک هدف بلندمدت در نظر گرفته و بدون ناامیدی و ترس از شکست برای آن تلاش کنیم.
در نهایت…
فرقی نمی‌کند سنتان چقدر است و در چه پوزیشن شغلی مشغول به کار هستید، در هر صورت طبیعی است که میل غریزی به رشد و پیشرفت در کارتان داشته باشید. توسعه شغلی مفهومی مهم و تأثیرگذار در زندگی انسان امروز است. در دنیایی که همه چیز به شکلی عجیب و با سرعتی باورنکردنی در حال تغییر و پیشرفت است، ما هم باید برای توسعه زندگی حرفه‌ای خود تلاش کنیم. فراموش نکنید که حتی کوچک‌ترین کارها مثل یادگیری یک مهارت جدید، آموزش یک فناوری نوین و… هم می‌تواند به فرایند توسعه شغلی کمک کند! پس فکر نکنید که قرار است شاخ غول با بشکنید. ترس و ناامیدی را کنار گذاشته و با گام‌های کوچک برای بهترشدن در کارتان تلاش کنید.