یادگیری اکتشافی چیست؟

کلاس علومی را تصور کنید که پر از بچه هایی است که بی حوصله و خسته در این کلاس نشسته اند، به صحبت های معلم خود گوش میدن یا یادداشت برداری می کنن. در این میان معلم اعضای داخلی بدن را تشریح می کند و یکی یکی برای دانش آموزان توضیح میدهد. این شرایط برای بسیاری از ما آشناست، روش سنتی آموزش علوم در مدارس. اما آیا راه جذاب تری وجود ندارد؟ برای پاسخ به این سوال می خواهیم در این مقاله با نظریه یادگیری اکتشافی، تاریخچه، مزایا و معایب و همچنین کاربردهای اون صحبت کنیم. برای آشنایی با این روش یادگیری تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

یادگیری اکتشافی چیست؟

یادگیری مبتنی بر پرسشگری، روش نوین آموزش و یادگیری است که مبتنی بر تجربه و آزمایش است. در این نوع یادگیری، دانش آموزان به جای اینکه مطالب را دیکته کنند و بدون دلیل مطالب رو یاد بگیرند و به خاطر بسپارند، به دانش آموزان اجازه داده میشه که سوال بپرسند و پاسخ و چرایی مشکلات رو خودشون با مراجعه به مطالب آموزشی قبلی به خاطر سپرده و از اون استفاده کنند.

در اصل در این یادگیری، دانش آموزان تشویق میشن با تجربیات و دانش قبلی خودشون، شروع به استفاده از خلاقیت و انجام آزمایش و جستجو بپردازند و از این طریق دانش جدیدی رو کسب کنند. معنای واقعی یادگیری اکتشافی به معنای اون چیزی نیست که دیگران گفته اند. در اصل پایه و اساس این یادگیری استفاده از دانش پیشینیان و ترکیب اون با روحیه جستجوگری برای پیدا کردن راه حل های جدید است. خب تا اینجای مطلب رو گرفتین، حالا بیاین بریم در مورد اینکه این روش چطوری به وجود اومده صحبت کنیم.

بهترین روش های کنترل ذهن بر روی لینک کلیک کنید.

تاریخچه یادگیری اکتشافی

یادگیری اکتشافی، نوعی روش آموزشیه که پایه اون مشارکت فعال دانش‌آموزان از طریق پرسش و پاسخ، تجربه و آزمایش، بحث و گفتگوهای گروهی و راستی‌ آزمایی و استنباط و تأیید نهایی توسط دانش‌آموزان است. دانش آموزان به جای اینکه فقط در کلاس حاضر بشن و به آموزه های معلم گوش دهند و سپس ذهن رو شرطی کنند و مطالب رو حفظ کنند، با روش یادگیری اکتشافی در تدریس و یادگیری مشارکت فعال دارند. به عبارت دیگر خود دانش آموز بیشترین نقش رو در فرآیند یادگیری دارد. نظریه یادگیری اکتشافی اولین بار توسط جروم برونر، روانشناس آمریکایی مطرح شد. ژروم برونر سال ها در مورد مراحل رشد و یادگیری کودکان تحقیق کرد و در نهایت نظریه یادگیری مبتنی بر پرسش رو ارائه کرد که در سراسر جهان با استقبال خوبی مواجه شد.

برای آشنایی با روش های مدیریت احساسات بر روی لینک کلیک کنید.

به گفته برونر، آموزش دانش آموزان باید فرآیند محور باشد نه محتوا محور. بر اساس نظریه یادگیری اکتشافی، برونر معتقد بود که در رابطه با یادگیری و تدریس، معلم فقط باید وسایل و امکانات لازم برای جستجو، تحقیق و کسب تجربه رو فراهم کنه و تمام مراحل یادگیری باید توسط خود دانش آموزان از طریق تجربه و آزمایش انجام بشه. کسب تجربه و یافتن پاسخ ها و راه حل های جدید با ترکیب آموزش های جدید با دانش قبلی انجام میشه. بر اساس نظریه یادگیری اکتشافی برونر، دانش آموز مسئول کسب اطلاعات جدید و آموزش و یادگیری است و معلم تنها مراقب و رهبر آموزش است.

برای یادگیری تکنیک های ساخت شخصیت قدرتمند، آداب معاشرت و موفقیت کلامی می توانید در دوره های آموزشی مریم مبارکی شرکت کنید.

در واقع با استفاده از این تعامل فرصتی برای دانش آموز ایجاد میشه که فکر کنه، سوال بپرسه و با دیگران همکاری کنه. از این طریق دانش آموز اعتماد به نفس لازم برای حل مسئله و استفاده از دانش قبلی خود رو بدست میاره. از این طریق دانش آموز به جای اینکه دانش های خود رو بلااستفاده بگذاره، میتونه از این دانش ها برای یادگیری دانش جدید استفاده کنه.

ژان پیاژه، روان‌شناس معروف سوئیسی که یکی از مشهورترین افراد در زمینه روانشناسی رشد است، کودکان رو فیلسوف یا دانشمندانی کوچک می‌دونست. او معتقد بود که کودکان باید در تعامل با محیط یاد بگیرند و مراحل رشد رو طی کنند. بر اساس نظریه وی، مشارکت و گنجاندن کودکان در محیط زندگی نقش مهمی در رشد فکری اونها داره. از این رو معتقد بود کودکان دبستانی باید در محیط مدرسه با دستکاری و لمس اشیاء مختلف فرآیند یادگیری رو طی کنند. تا اینجای مطلب رو متوجه شدین؟ فهمیدید که ریشه این آموزش از کجا بوده؟ حالا برای اینکه با این روش بهتر آشنا بشید میخواهیم مزایا و معایب اون رو بررسی کنیم.

برای اطلاع از نحوه شرکت در دوره آموزشی دومینوی هیجانات بر روی لینک کلیک کنید.

مزایا و معایب یادگیری اکتشافی

مزایا:

• افزایش توانایی همکاری و کار تیمی
• جلب اعتماد
• تقویت مهارت حل مسئله و تفکر خلاق
• افزایش کنجکاوی
• افزایش انگیزه در دورکاری
• درک بهتر محتوا
• کمک به مراحل رشد
• مشارکت کودکان در محیط زندگی
• پشتیبانی از فرآیند یادگیری از طریق لمس
• تقویت استقلال
• توانایی هماهنگ کردن فرآیند آموزش با سرعت یادگیری فردی
• افزایش عملکرد ذهنی و یادگیری بهتر در تمامی دروس
• مناسب برای آموزش کودکان دارای اختلالات یادگیری و دیرآموزان

برای اطلاع از مفهوم خودشکوفایی بر روی لینک کلیک کنید.

معایب:

همه تئوری ها و روش های یادگیری و همچنین فواید و مزایای اونها میتونند دارای نقاط ضعف و کمبودهایی باشند که باید به مرور زمان شناسایی و برطرف بشه. از جمله نقاط ضعف و مشکلات این روش میتونیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• نیاز به آموزش های تخصصی داره که برای معلمان زمان بر و پرهزینه است.
• نمیتونه پایه اصلی تدریس همه دروس باشه.
• میتونه منجر به کاهش توجه دانش آموزان به مهارت های مطالعه و مشکلات نظری بشه.
• نیاز به چارچوب های روشن و مختصر داره، در غیر این صورت میتونه دانش آموزان رو سردرگم کنه.
• نبود برخی موسسات آموزشی اکتشافی و آزمایشگاه مانع از اجرای کامل این طرح در برخی مدارس میشه.
• برای برخی از موضوعات انتزاعی تر، مانند ریاضی، تاکید بر احساس و ادراک کمتر معنا داره.

برای اطلاع از نحوه شرکت در دوره آموزشی عشق هوشمندانه بر روی لینک کلیک کنید.

اصول یادگیری اکتشافی

این یادگیری رو میتونیم در پنج اصل دسته بندی کنیم که شامل:

1. حل مشکلات

معلمان باید دانش آموزان رو در هنگام حل مسائل با ترکیب دانش قبلی و اطلاعات جدید به یافتن راه حل های جدید راهنمایی و تشویق کنند. در این روش، عامل اصلی و تأثیرگذار در فرآیند یادگیری، «دانش آموزان» هستند که با توسعه مهارت ها و دست و پنجه نرم کردن با مسئله، راه حل های جدیدی رو پیدا می کنند.

2. راهنمایی دانش آموزان

معلمان باید دانش آموزان رو قادر سازند که به طور مستقل یا با همکاری دیگران و با سرعت مناسب در این نوع یادگیری شرکت کنند. این روش برخلاف روش های معمول تدریس باعث کاهش استرس فراگیران شده و اونها رو قادر می کنه تا به راحتی یاد بگیرند.

3. ادغام و ترکیب

معلمان باید روش و اصول صحیح ترکیب دانش قبلی با داده های جدید رو به یادگیرندگان بیاموزند و اونها رو تشویق کنند تا برای آنچه کشف شده کاربردهایی پیدا کنند.

برای اطلاع از مفهوم خودارزیابی بر روی لینک کلیک کنید.

4. تجزیه و تحلیل داده ها و تفسیر

یادگیری مبتنی بر پرسش، یادگیری فرآیندمحور است، نه یادگیری محتوامحور. بنابراین، فراگیران به جای حفظ کردن آموخته های خود، باید تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های جمع آوری شده رو بیاموزند. تا اینجای مطلب رو امیدوارم متوجه شده باشین اگر فکر می کنین که درست متوجه نشدین، بهتره یک بار دیگه تا اینجای مطلب رو بخونین.

5. بازخورد ناموفق

یادگیری فقط زمانی اتفاق می افتد که ما پاسخ درست رو پیدا کنیم. یادگیری اکتشافی فقط بر یافتن پاسخ ها و راه حل های مناسب تمرکز نداره. بلکه به یادگیرندگان این فرصت رو میده که از طریق اشتباه یاد بگیرند. در اینجا وظیفه معلم بازخورد دادن است.

برای اطلاع از مفهوم بارش فکری بر روی لینک کلیک کنید.

روش های تدریس یادگیری اکتشافی

برای اینکه آموزش اکتشافی با موفقیت اجرا بشه، معلمان باید آموزش های لازم رو ببینند و بتونند با انعطاف زیادی از این روش استفاده کنند. گذراندن دوره های روانشناسی و کسب دانش در مورد مراحل رشد مهارت ها به اونها کمک میکنه تا از روش های بهتری برای تعامل با دانش آموزان استفاده کنند. اگر یادگیری اکتشافی رو انتخاب می کنید، میتونید از روش های زیر استفاده نمایید.

1. انجام مصاحبه و تحقیقات میدانی

از دانش آموزان بخواهید در مورد موضوع محول شده با دیگران بحث کنند. گوش دادن و سوال پرسیدن یک مهارت مهم در مسیر کشف و یافتن پاسخ سوالات است. در پایان دانش آموز میتونه متن پرسش و پاسخ رو بنویسه و نتیجه بگیره که این تمرین خوبی برای تقویت استدلال و تفسیر اطلاعات است.

2. پروژه های داده محور

یکی از اهداف یادگیری اکتشافی اینه که دانش آموز بتونه مسیر یادگیری رو خودش طی کنه و از منابع موجود استفاده کنه. یک روش خوب برای این کار، تجزیه و تحلیل داده های خام و اطلاعاتی است که شما در اختیار دانش آموزان قرار میدین. برای هر فرد موضوعی تعیین کنید، اطلاعات اولیه و داده های لازم رو به اونها بدین و از اونها بخواهید که با دسته بندی، تفسیر و تجزیه و تحلیل نتایج، ایده های خودشون رو ارائه دهند.

3. کار عملی در آزمایشگاه مجازی

برای مدارسی که امکانات کافی ندارند، میتونید از آزمایشگاه های مجازی یا برنامه های شبیه ساز استفاده کنید که برخی از اونها آنلاین و رایگان هستند. در محیط این نرم افزار دانشجو میتونه به صورت مجازی عمل یا تست کند و تجربه عملی کسب کند.

برای اطلاع از فواید خودشناسی بر روی لینک کلیک کنید.

4. بررسی کردن خطاها

رسیدن به پاسخ اشتباه یا نرسیدن به پاسخ، ضعف در روش یادگیری اکتشافی محسوب نمیشه بلکه فرصت خوبی برای بررسی علل خطا، دریافت بازخورد، تحمل خطا، ترس از خطا و اصلاح خطاها نیست. بنابراین پس از اتمام هر کار پژوهشی، حتی اگر مجری به نتیجه نادرستی رسید، تمام نقاط قوت و ضعف کار، مواردی که باعث نتیجه نادرست شده و نحوه رفع و بهبود اونها رو بررسی کنید.

5. تحقیقات گروهی

در روش تحقیق گروهی یا بحث گروهی، دانش آموزان به گروه های کوچک 3 تا 6 نفره تقسیم میشوند و هر کدوم از مهارت های منحصر به فرد خودشون برای پیمودن مسیر کشف استفاده می کنند. در کار گروهی مهارت های مختلف تقویت میشه و در عین حال دانش آموز میتونه خودش رو با دیگران مقایسه کنه. تحمل نسبت به نظرات مختلف، توانایی هماهنگی در یک تیم، کار گروهی و فرصت اظهار نظر، کارایی این روش رو نسبت به کار گروهی افزایش میده. برخی از دانش آموزان ممکنه کار فردی رو بهتر انجام بدهند و این روش راهی برای تقویت مهارت های گروهی یا حداقل به دست آوردن اعتماد به نفس در گروه است.

برای اطلاع از نحوه شرکت در سمینار شخصیت کاریزماتیک بر روی لینک کلیک کنید.

6. روش پرسیدن سوال

دانش آموز مشکلی داره که می خواهد اون رو حل کنه اما در این راه، پرسیدن سؤالات درست و یافتن راه درست بسیار مهم است. این روش با راهنمایی کمی از طرف معلم همراهه تا دانش آموز رو با طرح پرسش های کوچک و اشاره به مسائل یا موقعیت های مبهم در مسیر درست هدایت کنه. سوالات نباید حفظ بشه، باید به طرح موضوع در ذهن دانش آموز کمک کنه. یکی از مزایای این روش اینه که دانش آموز یاد می گیرد که چگونه از زمان طرح سوال با پرسش به پاسخ برسه.

برای اطلاع از ویژگی های افراد منظم بر روی لینک کلیک کنید.

7. ترکیب روش ها با توجه به تفاوت های فردی

در فرآیند یادگیری به تفاوت دروس مختلف، سن دانش آموزان و تفاوت های فردی اونها توجه کنید و بر این اساس از ترکیبی از روش های فوق استفاده کنید که منجر به نتایج بهتری می شود. برای فراهم آوردن زمینه مناسب، محیط آموزشی باید عاری از ترس و تنش بوده و با توانایی یادگیری دانش آموزان سازگار باشه. در غیر این صورت شما عملاً از سیستم آموزشی سنتی پیروی کردید. معمولاً دانش‌آموزان دوره ابتدایی حوصله کمتری برای آموزش پرسش‌ محور دارند اما در سنین نوجوانی و بلوغ، آموزش کشفی برای آنها هیجان و انگیزه ایجاد می‌کنه.